एक  
इच्छा-मृत्यु  
लगैत  तऽ  सहज  छै—  
सुविधाप्रद  सेहो,  मुदा  
इच्छा!  सेहो  मृत्युक?  
कते  दुःसाध्य,  आ  
कष्टकर  होइछ—क्यो  पूछए  
इच्छा-मृत्युक  कामना  कएनिहार  
आ  
वरदान  पाबि  लेनिहार  सँ!  
सुख  आ  शान्तिक  सेहन्ता  लऽ  
चाहने  छल  मोन  सहयोग—  
परिवेश,  परिवार  आ  परिजन  सँ...  
पौलक  मुदा  
अशान्ति,  दिग्भ्रान्ति—  
लक्ष्य  अपन  पाबि  लेलाक  बाद  
दू  
घरक  भीड़मे  फुलाइत  हँसी  
गुम  भऽ  जाइत  अछि  
एकान्त  कें  पबिते—  
ढेर  रास  प्रश्नक  पाछू  
नहि  जानि  किए  
हम  बुझि  नहि  पौलहुँ  एखन  धरि  
खुशी  सँ  चमकैत  आँखि  मे  
किए  पसरि  अबैत  अछि  शून्यता  
आ,  स्वस्थ-प्रसन्न  आकृति  
बनि  जाइत  अछि  
मरुथल  सन  वीरान  
ककरा  सत्य  मानए  मोन?  
भीड़क  एक  हिस्सा  
हँसैत-मुस्किआइत  ओहि  आकृति  कें  
आकि,  
हेराएल—औंघाएल  सन  
उदास  आ  मिझाएल  ओहि  एकांत  कें!  
तीन  
तनक  दुख  
मोनक  दुख  
दुनूक  दुख  तऽ  दुखे  अछि  
मुदा,  एकटा  लगैत  अछि  वास्तविक  
आ  दोसर  
कल्पित,  कृत्रिम  आ  अर्जित  
कोना  कहए  क्यो,  जे  
ओकर  इलाज  तऽ  
सूइ  आ  औषधि  सेहो  अछि  
मुदा  एकर?  
ई  तँ  लाइलाज  अछि!  
तेँ  भरिसक  
मोनक  दुखी  रोगी  कें  
बताह  कहि  दैत  अछि  समाज  
चारि  
सादा  पन्नापर  
उकेरल  गेल  आकृति  
साफ  आ  स्पष्ट  भेल  करैत  अछि  
जकरा,  
खाहे  तऽ  मेटा  सेहो  सकैत  छी  
अथवा,  
राखि  सकैत  छी  
सदा-सर्वदाक  लेल  सुरक्षित  
मुदा,  ओहि  पन्नाक  ऊपर  
उकेरल  गेल  आकृतिपर  
उकेरल  जाए  
जँ  पुनः  कोनो  आकृति—  
सायास  वा  अनायास  
तऽ  तकरा  कोना  मेटाओल  जाए  
वा,  राखल  जाए?  
किए  तऽ  
परस्पर  ओझराएल  
ओ  आकृति  सभ  
अस्पष्ट  आ  धूमिल  भऽ  उठैत  अछि  
आ,  
एक  कें  मेटौने  
दोसरो  
मेटाएले  सन  देखाइत  अछि!  
आ,  जखन  रहि  जाइत  अछि  
ओ  ओझराएल  अस्पष्ट  आकृति  
आ  द्वन्द्वग्रस्त  पन्ना  
ककरा  जोगाबए  
ककरा  मेटाब  
वा,  कोना  दुनू  मे  
सामंजस्य  बैसाबए  मोन?  
पाँच  
नारी  के  मानलनि  सभ  
वशीकरणक  प्रतीक—  
केहन  विडम्बना  
केहन  अछि  ई  त्रासदी!  
इएह  नारी  
रहलि  सदा  वशीभूत—  
कखनो  भावनाक  
कखनो  बलक  
कखनो  छलक...  
आ,  बनल  रहलि  
परवश,  
विवश...  
केहन  अछि  ई  मोन!  
केहन  तकर  प्रतीक!  
छओ  
कहि  दियौ  शब्दसँ  
नहि  आबए  हमरा  बीच  
दू  आँखिक  गुमसुम  भाषा  
कतहु  रूसि  ने  रहए  
ओकर  स्वरसँ  
ठोरक  कम्पन  
लजाकऽ  नुका  ने  रहए  कतहु  
रोम-रोमक  हाक  
दबि  ने  जाए  ओकर  भारसँ  
एखन  बहुत  किछु  शेष  अछि  
एखन  बहुत  किछु  कहबाक  अछि  
एखन  बहुत  किछु  सुनबाक  अछि  
अपन  एकान्तक  घर  मे  
सजएबाक  अछि  सपना  
स्पर्शएबाक  अछि  घाव...  
प्रायः,  फेर  
शान्त-सुन्दर  सन  ई  क्षण  
आबए,  ने  आबए—  
मोनक  सीपमे  बन्दकऽ  
मोती  सन  दमकऽ  दी  एकरा!  
             
                ek  
ichchha  mrityu  
lagait  taऽ  sahj  chhai—  
suvidhaprad  seho,  muda  
ichchhaa!  seho  mrityuk?  
kate  duःsadhya,  aa  
kashtakar  hoichh—kyo  puchhe  
ichchha  mrityuk  kamna  kenihar  
aa  
vardan  pabi  lenihar  san!  
sukh  aa  shantik  sehanta  laऽ  
chahne  chhal  mon  sahyog—  
parivesh,  parivar  aa  parijan  san.  .  .  
paulak  muda  
ashanti,  digbhranti—  
lakshya  apan  pabi  lelak  baad  
du  
gharak  bhiDme  phulait  hansi  
gum  bhaऽ  jait  achhi  
ekaant  ken  pabite—  
Dher  raas  prashnak  pachhu  
nahi  jani  kiye  
hum  bujhi  nahi  paulahun  ekhan  dhari  
khushi  san  chamkait  ankhi  mae  
kiye  pasari  abait  achhi  shunyata  
aa,  svasth  prasann  akriti  
bani  jait  achhi  
maruthal  san  viran  
kakra  satya  mane  mon?  
bhiDak  ek  hissa  
hansait  muskiait  ohi  akriti  ken  
aaki,  
herayel—aunghayel  san  
udaas  aa  mijhayel  ohi  ekaant  ken!  
teen  
tanak  dukh  
monak  dukh  
dunuk  dukh  taऽ  dukhe  achhi  
muda,  ekta  lagait  achhi  vastavik  
aa  dosar  
kalpit,  kritrim  aa  arjit  
kona  kahe  kyo,  je  
okar  ilaaj  taऽ  
sui  aa  aushadhi  seho  achhi  
muda  ekar?  
ii  tan  lailaj  achhi!  
ten  bharisak  
monak  dukhi  rogi  ken  
batah  kahi  dait  achhi  samaj  
chari  
sada  pannapar  
ukeral  gel  akriti  
saaph  aa  aspasht  bhel  karait  achhi  
jakra,  
khahe  taऽ  meta  seho  sakait  chhi  
athva,  
rakhi  sakait  chhi  
sada  sarvdak  lel  surakshit  
muda,  ohi  pannak  uupar  
ukeral  gel  akritipar  
ukeral  jaye  
jan  punः  kono  akriti—  
sayas  va  anayas  
taऽ  takra  kona  metaol  jaye  
va,  rakhal  jaye?  
kiye  taऽ  
paraspar  ojhrayel  
o  akriti  sabh  
aspasht  aa  dhumil  bhaऽ  uthait  achhi  
aa,  
ek  ken  metaune  
dosro  
metayele  san  dekhait  achhi!  
aa,  jakhan  rahi  jait  achhi  
o  ojhrayel  aspasht  akriti  
aa  dvandvagrast  panna  
kakra  jogabe  
kakra  metab  
va,  kona  dunu  mae  
samanjasya  baisabe  mon?  
paanch  
nari  ke  manalani  sabh  
vashikarnak  pratik—  
kehan  viDambna  
kehan  achhi  ii  trasadi!  
iyeh  nari  
rahali  sada  vashibhut—  
kakhno  bhavnak  
kakhno  balak  
kakhno  chhalak.  .  .  
aa,  banal  rahali  
parvash,  
vivash.  .  .  
kehan  achhi  ii  mon!  
kehan  takar  pratik!  
chhao  
kahi  diyau  shabdasan  
nahi  aabe  hamra  beech  
du  ankhik  gumsum  bhasha  
katahu  rusi  ne  rahe  
okar  svarasan  
thorak  kampan  
lajakऽ  nuka  ne  rahe  katahu  
rom  romak  haak  
dabi  ne  jaye  okar  bharasan  
ekhan  bahut  kichhu  shesh  achhi  
ekhan  bahut  kichhu  kahbak  achhi  
ekhan  bahut  kichhu  sunbak  achhi  
apan  ekantak  ghar  mae  
sajebak  achhi  sapna  
sparshebak  achhi  ghaav.  .  .  
praayः,  pher  
shaant  sundar  san  ii  kshan  
aabe,  ne  aabe—  
monak  sipme  bandakऽ  
moti  san  damakऽ  di  ekraa!  
ek  
ichchha  mrityu  
lagait  taऽ  sahj  chhai—  
suvidhaprad  seho,  muda  
ichchhaa!  seho  mrityuk?  
kate  duःsadhya,  aa  
kashtakar  hoichh—kyo  puchhe  
ichchha  mrityuk  kamna  kenihar  
aa  
vardan  pabi  lenihar  san!  
sukh  aa  shantik  sehanta  laऽ  
chahne  chhal  mon  sahyog—  
parivesh,  parivar  aa  parijan  san.  .  .  
paulak  muda  
ashanti,  digbhranti—  
lakshya  apan  pabi  lelak  baad  
du  
gharak  bhiDme  phulait  hansi  
gum  bhaऽ  jait  achhi  
ekaant  ken  pabite—  
Dher  raas  prashnak  pachhu  
nahi  jani  kiye  
hum  bujhi  nahi  paulahun  ekhan  dhari  
khushi  san  chamkait  ankhi  mae  
kiye  pasari  abait  achhi  shunyata  
aa,  svasth  prasann  akriti  
bani  jait  achhi  
maruthal  san  viran  
kakra  satya  mane  mon?  
bhiDak  ek  hissa  
hansait  muskiait  ohi  akriti  ken  
aaki,  
herayel—aunghayel  san  
udaas  aa  mijhayel  ohi  ekaant  ken!  
teen  
tanak  dukh  
monak  dukh  
dunuk  dukh  taऽ  dukhe  achhi  
muda,  ekta  lagait  achhi  vastavik  
aa  dosar  
kalpit,  kritrim  aa  arjit  
kona  kahe  kyo,  je  
okar  ilaaj  taऽ  
sui  aa  aushadhi  seho  achhi  
muda  ekar?  
ii  tan  lailaj  achhi!  
ten  bharisak  
monak  dukhi  rogi  ken  
batah  kahi  dait  achhi  samaj  
chari  
sada  pannapar  
ukeral  gel  akriti  
saaph  aa  aspasht  bhel  karait  achhi  
jakra,  
khahe  taऽ  meta  seho  sakait  chhi  
athva,  
rakhi  sakait  chhi  
sada  sarvdak  lel  surakshit  
muda,  ohi  pannak  uupar  
ukeral  gel  akritipar  
ukeral  jaye  
jan  punः  kono  akriti—  
sayas  va  anayas  
taऽ  takra  kona  metaol  jaye  
va,  rakhal  jaye?  
kiye  taऽ  
paraspar  ojhrayel  
o  akriti  sabh  
aspasht  aa  dhumil  bhaऽ  uthait  achhi  
aa,  
ek  ken  metaune  
dosro  
metayele  san  dekhait  achhi!  
aa,  jakhan  rahi  jait  achhi  
o  ojhrayel  aspasht  akriti  
aa  dvandvagrast  panna  
kakra  jogabe  
kakra  metab  
va,  kona  dunu  mae  
samanjasya  baisabe  mon?  
paanch  
nari  ke  manalani  sabh  
vashikarnak  pratik—  
kehan  viDambna  
kehan  achhi  ii  trasadi!  
iyeh  nari  
rahali  sada  vashibhut—  
kakhno  bhavnak  
kakhno  balak  
kakhno  chhalak.  .  .  
aa,  banal  rahali  
parvash,  
vivash.  .  .  
kehan  achhi  ii  mon!  
kehan  takar  pratik!  
chhao  
kahi  diyau  shabdasan  
nahi  aabe  hamra  beech  
du  ankhik  gumsum  bhasha  
katahu  rusi  ne  rahe  
okar  svarasan  
thorak  kampan  
lajakऽ  nuka  ne  rahe  katahu  
rom  romak  haak  
dabi  ne  jaye  okar  bharasan  
ekhan  bahut  kichhu  shesh  achhi  
ekhan  bahut  kichhu  kahbak  achhi  
ekhan  bahut  kichhu  sunbak  achhi  
apan  ekantak  ghar  mae  
sajebak  achhi  sapna  
sparshebak  achhi  ghaav.  .  .  
praayः,  pher  
shaant  sundar  san  ii  kshan  
aabe,  ne  aabe—  
monak  sipme  bandakऽ  
moti  san  damakऽ  di  ekraa!  
 
             
    
 
    
        स्रोत : 
                
                        पुस्तक  : समग्र ज्योत्स्ना (पृष्ठ 31) 
                                            संपादक  : विभूति आनन्द  
                                                रचनाकार  : ज्योत्स्ना चन्द्रम्  
                                            
                             प्रकाशन  : नवारम्भ
                         
                                                संस्करण   : 2017 
                 
                
                
     
    Additional information available 
    Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
    
 
    rare Unpublished content 
    This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.