एक
इच्छा-मृत्यु
लगैत तऽ सहज छै—
सुविधाप्रद सेहो, मुदा
इच्छा! सेहो मृत्युक?
कते दुःसाध्य, आ
कष्टकर होइछ—क्यो पूछए
इच्छा-मृत्युक कामना कएनिहार
आ
वरदान पाबि लेनिहार सँ!
सुख आ शान्तिक सेहन्ता लऽ
चाहने छल मोन सहयोग—
परिवेश, परिवार आ परिजन सँ...
पौलक मुदा
अशान्ति, दिग्भ्रान्ति—
लक्ष्य अपन पाबि लेलाक बाद
दू
घरक भीड़मे फुलाइत हँसी
गुम भऽ जाइत अछि
एकान्त कें पबिते—
ढेर रास प्रश्नक पाछू
नहि जानि किए
हम बुझि नहि पौलहुँ एखन धरि
खुशी सँ चमकैत आँखि मे
किए पसरि अबैत अछि शून्यता
आ, स्वस्थ-प्रसन्न आकृति
बनि जाइत अछि
मरुथल सन वीरान
ककरा सत्य मानए मोन?
भीड़क एक हिस्सा
हँसैत-मुस्किआइत ओहि आकृति कें
आकि,
हेराएल—औंघाएल सन
उदास आ मिझाएल ओहि एकांत कें!
तीन
तनक दुख
मोनक दुख
दुनूक दुख तऽ दुखे अछि
मुदा, एकटा लगैत अछि वास्तविक
आ दोसर
कल्पित, कृत्रिम आ अर्जित
कोना कहए क्यो, जे
ओकर इलाज तऽ
सूइ आ औषधि सेहो अछि
मुदा एकर?
ई तँ लाइलाज अछि!
तेँ भरिसक
मोनक दुखी रोगी कें
बताह कहि दैत अछि समाज
चारि
सादा पन्नापर
उकेरल गेल आकृति
साफ आ स्पष्ट भेल करैत अछि
जकरा,
खाहे तऽ मेटा सेहो सकैत छी
अथवा,
राखि सकैत छी
सदा-सर्वदाक लेल सुरक्षित
मुदा, ओहि पन्नाक ऊपर
उकेरल गेल आकृतिपर
उकेरल जाए
जँ पुनः कोनो आकृति—
सायास वा अनायास
तऽ तकरा कोना मेटाओल जाए
वा, राखल जाए?
किए तऽ
परस्पर ओझराएल
ओ आकृति सभ
अस्पष्ट आ धूमिल भऽ उठैत अछि
आ,
एक कें मेटौने
दोसरो
मेटाएले सन देखाइत अछि!
आ, जखन रहि जाइत अछि
ओ ओझराएल अस्पष्ट आकृति
आ द्वन्द्वग्रस्त पन्ना
ककरा जोगाबए
ककरा मेटाब
वा, कोना दुनू मे
सामंजस्य बैसाबए मोन?
पाँच
नारी के मानलनि सभ
वशीकरणक प्रतीक—
केहन विडम्बना
केहन अछि ई त्रासदी!
इएह नारी
रहलि सदा वशीभूत—
कखनो भावनाक
कखनो बलक
कखनो छलक...
आ, बनल रहलि
परवश,
विवश...
केहन अछि ई मोन!
केहन तकर प्रतीक!
छओ
कहि दियौ शब्दसँ
नहि आबए हमरा बीच
दू आँखिक गुमसुम भाषा
कतहु रूसि ने रहए
ओकर स्वरसँ
ठोरक कम्पन
लजाकऽ नुका ने रहए कतहु
रोम-रोमक हाक
दबि ने जाए ओकर भारसँ
एखन बहुत किछु शेष अछि
एखन बहुत किछु कहबाक अछि
एखन बहुत किछु सुनबाक अछि
अपन एकान्तक घर मे
सजएबाक अछि सपना
स्पर्शएबाक अछि घाव...
प्रायः, फेर
शान्त-सुन्दर सन ई क्षण
आबए, ने आबए—
मोनक सीपमे बन्दकऽ
मोती सन दमकऽ दी एकरा!
ek
ichchha mrityu
lagait taऽ sahj chhai—
suvidhaprad seho, muda
ichchhaa! seho mrityuk?
kate duःsadhya, aa
kashtakar hoichh—kyo puchhe
ichchha mrityuk kamna kenihar
aa
vardan pabi lenihar san!
sukh aa shantik sehanta laऽ
chahne chhal mon sahyog—
parivesh, parivar aa parijan san. . .
paulak muda
ashanti, digbhranti—
lakshya apan pabi lelak baad
du
gharak bhiDme phulait hansi
gum bhaऽ jait achhi
ekaant ken pabite—
Dher raas prashnak pachhu
nahi jani kiye
hum bujhi nahi paulahun ekhan dhari
khushi san chamkait ankhi mae
kiye pasari abait achhi shunyata
aa, svasth prasann akriti
bani jait achhi
maruthal san viran
kakra satya mane mon?
bhiDak ek hissa
hansait muskiait ohi akriti ken
aaki,
herayel—aunghayel san
udaas aa mijhayel ohi ekaant ken!
teen
tanak dukh
monak dukh
dunuk dukh taऽ dukhe achhi
muda, ekta lagait achhi vastavik
aa dosar
kalpit, kritrim aa arjit
kona kahe kyo, je
okar ilaaj taऽ
sui aa aushadhi seho achhi
muda ekar?
ii tan lailaj achhi!
ten bharisak
monak dukhi rogi ken
batah kahi dait achhi samaj
chari
sada pannapar
ukeral gel akriti
saaph aa aspasht bhel karait achhi
jakra,
khahe taऽ meta seho sakait chhi
athva,
rakhi sakait chhi
sada sarvdak lel surakshit
muda, ohi pannak uupar
ukeral gel akritipar
ukeral jaye
jan punः kono akriti—
sayas va anayas
taऽ takra kona metaol jaye
va, rakhal jaye?
kiye taऽ
paraspar ojhrayel
o akriti sabh
aspasht aa dhumil bhaऽ uthait achhi
aa,
ek ken metaune
dosro
metayele san dekhait achhi!
aa, jakhan rahi jait achhi
o ojhrayel aspasht akriti
aa dvandvagrast panna
kakra jogabe
kakra metab
va, kona dunu mae
samanjasya baisabe mon?
paanch
nari ke manalani sabh
vashikarnak pratik—
kehan viDambna
kehan achhi ii trasadi!
iyeh nari
rahali sada vashibhut—
kakhno bhavnak
kakhno balak
kakhno chhalak. . .
aa, banal rahali
parvash,
vivash. . .
kehan achhi ii mon!
kehan takar pratik!
chhao
kahi diyau shabdasan
nahi aabe hamra beech
du ankhik gumsum bhasha
katahu rusi ne rahe
okar svarasan
thorak kampan
lajakऽ nuka ne rahe katahu
rom romak haak
dabi ne jaye okar bharasan
ekhan bahut kichhu shesh achhi
ekhan bahut kichhu kahbak achhi
ekhan bahut kichhu sunbak achhi
apan ekantak ghar mae
sajebak achhi sapna
sparshebak achhi ghaav. . .
praayः, pher
shaant sundar san ii kshan
aabe, ne aabe—
monak sipme bandakऽ
moti san damakऽ di ekraa!
ek
ichchha mrityu
lagait taऽ sahj chhai—
suvidhaprad seho, muda
ichchhaa! seho mrityuk?
kate duःsadhya, aa
kashtakar hoichh—kyo puchhe
ichchha mrityuk kamna kenihar
aa
vardan pabi lenihar san!
sukh aa shantik sehanta laऽ
chahne chhal mon sahyog—
parivesh, parivar aa parijan san. . .
paulak muda
ashanti, digbhranti—
lakshya apan pabi lelak baad
du
gharak bhiDme phulait hansi
gum bhaऽ jait achhi
ekaant ken pabite—
Dher raas prashnak pachhu
nahi jani kiye
hum bujhi nahi paulahun ekhan dhari
khushi san chamkait ankhi mae
kiye pasari abait achhi shunyata
aa, svasth prasann akriti
bani jait achhi
maruthal san viran
kakra satya mane mon?
bhiDak ek hissa
hansait muskiait ohi akriti ken
aaki,
herayel—aunghayel san
udaas aa mijhayel ohi ekaant ken!
teen
tanak dukh
monak dukh
dunuk dukh taऽ dukhe achhi
muda, ekta lagait achhi vastavik
aa dosar
kalpit, kritrim aa arjit
kona kahe kyo, je
okar ilaaj taऽ
sui aa aushadhi seho achhi
muda ekar?
ii tan lailaj achhi!
ten bharisak
monak dukhi rogi ken
batah kahi dait achhi samaj
chari
sada pannapar
ukeral gel akriti
saaph aa aspasht bhel karait achhi
jakra,
khahe taऽ meta seho sakait chhi
athva,
rakhi sakait chhi
sada sarvdak lel surakshit
muda, ohi pannak uupar
ukeral gel akritipar
ukeral jaye
jan punः kono akriti—
sayas va anayas
taऽ takra kona metaol jaye
va, rakhal jaye?
kiye taऽ
paraspar ojhrayel
o akriti sabh
aspasht aa dhumil bhaऽ uthait achhi
aa,
ek ken metaune
dosro
metayele san dekhait achhi!
aa, jakhan rahi jait achhi
o ojhrayel aspasht akriti
aa dvandvagrast panna
kakra jogabe
kakra metab
va, kona dunu mae
samanjasya baisabe mon?
paanch
nari ke manalani sabh
vashikarnak pratik—
kehan viDambna
kehan achhi ii trasadi!
iyeh nari
rahali sada vashibhut—
kakhno bhavnak
kakhno balak
kakhno chhalak. . .
aa, banal rahali
parvash,
vivash. . .
kehan achhi ii mon!
kehan takar pratik!
chhao
kahi diyau shabdasan
nahi aabe hamra beech
du ankhik gumsum bhasha
katahu rusi ne rahe
okar svarasan
thorak kampan
lajakऽ nuka ne rahe katahu
rom romak haak
dabi ne jaye okar bharasan
ekhan bahut kichhu shesh achhi
ekhan bahut kichhu kahbak achhi
ekhan bahut kichhu sunbak achhi
apan ekantak ghar mae
sajebak achhi sapna
sparshebak achhi ghaav. . .
praayः, pher
shaant sundar san ii kshan
aabe, ne aabe—
monak sipme bandakऽ
moti san damakऽ di ekraa!
स्रोत :
पुस्तक : समग्र ज्योत्स्ना (पृष्ठ 31)
संपादक : विभूति आनन्द
रचनाकार : ज्योत्स्ना चन्द्रम्
प्रकाशन : नवारम्भ
संस्करण : 2017
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.