बिपति  बिदारीबे  की,  कुमति  निबारबे  की,  
सुरति  सँभारबे  की,  जाकी  परी  बान  है।  
सुजस  दिबाइबे  की,  सु-रस  पिबाइबे  की,  
सरस  बनाइबे  की  अदभुत  आन  है।  
भाबना  बढ़ाइबे  की,  भाउ  बिकसाइबे  की,  
सुख  सरसाइबे  की  रुचि-सुचि  सान  है।  
‘प्रीतम’  सुजान  जान  ऐसी  बुद्धि  दायनी  कों,  
बंदों  बार-बार  जाकी  महिमा  महान  है॥  
तो  सों  ही  सरंगे  मन  मोद  के  मनोरथ  औ,  
सुलभ  समृद्धि  के  जु  सुगम  सुरुचि  काज।  
बैभव  बिपुल  भव  भोग  के  सुभावन  सों,  
प्रचुर  प्रभाबन  सों  पूरित  रहँगे  साज।  
तेरे  ही  प्रसाद  दुख  दारिद  दहँगे  अब,  
सुखद  सजैगी  तब  ‘प्रीतम’  सु  कवि  लाज।  
चित्त  के  अनंद  छंद-बंदन  करन  हेतु,  
ए  री  जगदंब  मेरे  रसना  पै  बैठ  आज॥  
तेरे  ही  बिहरिबे  कों  अजिर  बनायौ  हिय,  
भाबना  के  भौनन  में  सुभग  सजाए  साज।  
कल्पना  कुसुम  कमनीय  बिकसित  भए,  
भाग  भौर  भ्रमन  हूँ  करें  जहाँ  गँध  काज।  
‘प्रीतम’  सुकवि  काव्य  कौमुदी  खिली  है  बेलि,  
मेल  की  थली  है  जित  तेरौ  ही  रहैगौ  राज।  
साँच  जिय  जान,  आन  छंदन-प्रबंध  हेतु—  
ए  री  जगदंब  मेरे  रसना  पै  बैठ  आज॥  
सरस  बती  हौ  मातु,  सरस  स्रुतीन  गायौ,  
सरस  दै  सुधी-निधी  राखौ  मति  मंद  ना।  
सरस  सु  ग्रंथ  बीना  धार  हार  धौरौ  सुभ्र,  
हँसन  बसन  सुभ्र  जा  के  सम  चंद  ना।  
फंद  ना  रहें  हैं  कछू,  ओपै  जो  तिहारी  दया,  
मो  पै  करौ  त्यों  ही,  जो  पै  रहें  दुख  द्वंद  ना।  
‘प्रीतम’  कबिंद-बृंद-छंदन  सराहिबे  कों,  
बानी  मम  करै  बीना  पानी  की  सु  बंदना॥  
भारत  की  भब्यता  कों,  भावन  की  स्वच्छता  कों,  
अच्छ-रच्छ-लच्छन  प्रतच्छ  ह्वै  प्रसारती।  
राष्ट्र  हित  एकता  कों,  बुद्धि  की  बिबेकता  कों,  
जग-जन  जीवन  में  नेकता  उभारती।  
नित  नव  गहन  में  नेह  की  निकुंज  रचि,  
बनि  अलि  मधुरिम  गुनन  गुँजारती।  
‘प्रीतम’  निधि  आरती  कों  बानी  ते  उतारती,  औ,  
गावत  जस  भारती,  जै-जै  रस  भारती॥  
तेरी  ही  कृपा  ते  मेरी  बिपति  नसैगी  मातु,  
सुमति  सजैगी  एक  सुरति  तिहारी  पै।  
‘प्रीतम’  सुकवि  रस  रसना  रसैगी  जब,  
आय  निबसैगी  हिय-हँस  की  सबारी  पै।  
भावना  लसैगी  बुद्धि  भाग्य  की  बिधाता  बन,  
वर  बिलसैगी  बानी  बोलिबे  की  बारी  पै।  
ए  हो  बीन  बारी  औ  कमल  कर  धारी  अब,  
दीजै  वर  आज  शुद्ध  साधना  हमारी  पै॥  
बानी  के  बोलिबे  की,  सु  सब्द  रस  घोलिबे  की,  
भाव  अनमोल  की  जु  हिय  अनुरक्ति  दै।  
बासना  बिलासिता  ते  करि  कें  बिलग  मन,  
धन्य  कर  जन्म  चरणारबिंद  भक्ति  दै।  
त्रास  ना  रहें  ता  सों  सु  तन  में  तनक  कहूँ,  
ऐसी  दुर्व्यसना  ते  बेगि  ही  बिरक्ति  दै।  
‘प्रीतम’  सुकवि  उक्ति  साधना  ससक्त  हेतु,  
ए  री  मातु  मेरी,  मो  करन  में  सु-सक्ति  दै॥  
जय  जयति  बीना  बादिनी  सुर  साधिनी  माँ  सारदे।  
मन  मोहिनी  जन  मोद  मति  गो  दोहिनी  अनुसार  दे॥  
रस  रागिनी  अनुरागिनी  भव  भाग  के  सुख  सार  दे।  
वैभव  बिमल  जस  हँस  वाहिनि  बिपुल  बिस्व  प्रसार  दे॥  
कर  कलित  कीरत  कामना  कर  पूर्न  हे  कमलासने।  
करमाल  पुस्तक  धारिनी  सुभ  सारिनी  मृदुभासने॥  
सुचि  स्वेत  बसना  सरस  रसना  रुचिर  रम्य  सुहासने।  
कवि  कल्पना  कृति  काव्य  कलिका  कुंज  पुँज  बिकासने॥  
हे  गुन  गिरा  गोतीत  गम्या  गान  धुनि  झँकारनी।  
रति  गति  सुगमना  तरनि  तुम  भव  सिंधु  की  हौ  तारिनी॥  
निज  जन  मनोरथ  पूरि  पुनि-पुनि  भाव  भृँग  बिहारिनी।  
माँ  भारती  हौ  बिस्व  के  तुम  कोटि  कष्ट  निबारिनी॥  
जय  जयति  जग  अघ  हारिनी,  हित  कारिनी,  चित  चायिनी।  
सदुपायनी  हरसायनी,  हिय  सरस  रस  सर  पायिनी॥  
सुर  सिद्धि  दायिनि,  बुधि  प्रदायिनि,  जननि  जन  अनुपयिनी।  
‘प्रीतम’  प्रवर  जिव्हाग्र  बसि  वर  देहु  हे  वरदायिनी॥  
                bipti  bidaribe  ki,  kumti  nibarbe  ki,  
surti  sanbharabe  ki,  jaki  pari  baan  hai.  
sujas  dibaibe  ki,  su  ras  pibaibe  ki,  
saras  banaibe  ki  adbhut  aan  hai.  
bhabna  baDhaibe  ki,  bhau  biksaibe  ki,  
sukh  sarsaibe  ki  ruchi  suchi  saan  hai.  
‘pritam’  sujan  jaan  aisi  buddhi  dayni  kon,  
bandon  baar  baar  jaki  mahima  mahan  hai॥  
to  son  hi  sarange  man  mod  ke  manorath  au,  
sulabh  samriddhi  ke  ju  sugam  suruchi  kaaj.  
baibhav  bipul  bhav  bhog  ke  subhavan  son,  
prachur  prbhaban  son  purit  rahnge  saaj.  
tere  hi  parsad  dukh  darid  dahnge  ab,  
sukhad  sajaigi  tab  ‘pritam’  su  kavi  laaj.  
chitt  ke  anand  chhand  bandan  karan  hetu,  
e  ri  jagdamb  mere  rasna  pai  baith  aaj॥  
tere  hi  biharibe  kon  ajir  banayau  hiy,  
bhabna  ke  bhaunan  mein  subhag  sajaye  saaj.  
kalpana  kusum  kamniy  biksit  bhe,  
bhaag  bhaur  bhraman  hoon  karen  jahan  gandh  kaaj.  
‘pritam’  sukvi  kavya  kaumudi  khili  hai  beli,  
mel  ki  thali  hai  jit  terau  hi  rahaigau  raaj.  
saanch  jiy  jaan,  aan  chhandan  prbandh  hetu—  
e  ri  jagdamb  mere  rasna  pai  baith  aaj॥  
saras  bati  hau  matu,  saras  srutin  gayau,  
saras  dai  sudhi  nidhi  rakhau  mati  mand  na.  
saras  su  granth  bina  dhaar  haar  dhaurau  subhr,  
hansan  basan  subhr  ja  ke  sam  chand  na.  
phand  na  rahen  hain  kachhu,  opai  jo  tihari  daya,  
mo  pai  karau  tyon  hi,  jo  pai  rahen  dukh  dvand  na.  
‘pritam’  kabind  brind  chhandan  sarahibe  kon,  
bani  mam  karai  bina  pani  ki  su  bandna॥  
bharat  ki  bhabyta  kon,  bhavan  ki  svachchhata  kon,  
achchh  rachchh  lachchhan  prtachchh  hvai  prsarti.  
raashtr  hit  ekta  kon,  buddhi  ki  bibekta  kon,  
jag  jan  jivan  mein  nekta  ubharti.  
nit  nav  gahan  mein  neh  ki  nikunj  rachi,  
bani  ali  madhurim  gunan  gunjarati.  
‘pritam’  nidhi  aarti  kon  bani  te  utarti,  au,  
gavat  jas  bharti,  jai  jai  ras  bharti॥  
teri  hi  kripa  te  meri  bipti  nasaigi  matu,  
sumti  sajaigi  ek  surti  tihari  pai.  
‘pritam’  sukvi  ras  rasna  rasaigi  jab,  
aay  nibasaigi  hiy  hans  ki  sabari  pai.  
bhavna  lasaigi  buddhi  bhagya  ki  bidhata  ban,  
var  bilasaigi  bani  bolibe  ki  bari  pai.  
e  ho  been  bari  au  kamal  kar  dhari  ab,  
dijai  var  aaj  shuddh  sadhana  hamari  pai॥  
bani  ke  bolibe  ki,  su  sabd  ras  gholibe  ki,  
bhaav  anmol  ki  ju  hiy  anurakti  dai.  
basna  bilasita  te  kari  ken  bilag  man,  
dhanya  kar  janm  charnarbind  bhakti  dai.  
traas  na  rahen  ta  son  su  tan  mein  tanak  kahun,  
aisi  durvyasna  te  begi  hi  birakti  dai.  
‘pritam’  sukvi  ukti  sadhana  sasakt  hetu,  
e  ri  matu  meri,  mo  karan  mein  su  sakti  dai॥  
jay  jayti  bina  badini  sur  sadhini  maan  sarde.  
man  mohiani  jan  mod  mati  go  dohini  anusar  de॥  
ras  ragini  anuragini  bhav  bhaag  ke  sukh  saar  de.  
vaibhav  bimal  jas  hans  vahini  bipul  bisv  prasar  de॥  
kar  kalit  kirat  kamna  kar  poorn  he  kamlasne.  
karmal  pustak  dharini  subah  sarini  mridubhasne॥  
suchi  svet  basna  saras  rasna  ruchir  ramya  suhasne.  
kavi  kalpana  kriti  kavya  kalika  kunj  punj  bikasne॥  
he  gun  gira  gotit  gamya  gaan  dhuni  jhankarani.  
rati  gati  sugamna  tarni  tum  bhav  sindhu  ki  hau  tarini॥  
nij  jan  manorath  puri  puni  puni  bhaav  bhring  biharini.  
maan  bharti  hau  bisv  ke  tum  koti  kasht  nibarini॥  
jay  jayti  jag  agh  harini,  hit  karini,  chit  chayini.  
sadupayni  harsayni,  hiy  saras  ras  sar  payini॥  
sur  siddhi  dayini,  budhi  pradayini,  janni  jan  anupayini.  
‘pritam’  pravar  jivhagr  basi  var  dehu  he  vardayini॥  
bipti  bidaribe  ki,  kumti  nibarbe  ki,  
surti  sanbharabe  ki,  jaki  pari  baan  hai.  
sujas  dibaibe  ki,  su  ras  pibaibe  ki,  
saras  banaibe  ki  adbhut  aan  hai.  
bhabna  baDhaibe  ki,  bhau  biksaibe  ki,  
sukh  sarsaibe  ki  ruchi  suchi  saan  hai.  
‘pritam’  sujan  jaan  aisi  buddhi  dayni  kon,  
bandon  baar  baar  jaki  mahima  mahan  hai॥  
to  son  hi  sarange  man  mod  ke  manorath  au,  
sulabh  samriddhi  ke  ju  sugam  suruchi  kaaj.  
baibhav  bipul  bhav  bhog  ke  subhavan  son,  
prachur  prbhaban  son  purit  rahnge  saaj.  
tere  hi  parsad  dukh  darid  dahnge  ab,  
sukhad  sajaigi  tab  ‘pritam’  su  kavi  laaj.  
chitt  ke  anand  chhand  bandan  karan  hetu,  
e  ri  jagdamb  mere  rasna  pai  baith  aaj॥  
tere  hi  biharibe  kon  ajir  banayau  hiy,  
bhabna  ke  bhaunan  mein  subhag  sajaye  saaj.  
kalpana  kusum  kamniy  biksit  bhe,  
bhaag  bhaur  bhraman  hoon  karen  jahan  gandh  kaaj.  
‘pritam’  sukvi  kavya  kaumudi  khili  hai  beli,  
mel  ki  thali  hai  jit  terau  hi  rahaigau  raaj.  
saanch  jiy  jaan,  aan  chhandan  prbandh  hetu—  
e  ri  jagdamb  mere  rasna  pai  baith  aaj॥  
saras  bati  hau  matu,  saras  srutin  gayau,  
saras  dai  sudhi  nidhi  rakhau  mati  mand  na.  
saras  su  granth  bina  dhaar  haar  dhaurau  subhr,  
hansan  basan  subhr  ja  ke  sam  chand  na.  
phand  na  rahen  hain  kachhu,  opai  jo  tihari  daya,  
mo  pai  karau  tyon  hi,  jo  pai  rahen  dukh  dvand  na.  
‘pritam’  kabind  brind  chhandan  sarahibe  kon,  
bani  mam  karai  bina  pani  ki  su  bandna॥  
bharat  ki  bhabyta  kon,  bhavan  ki  svachchhata  kon,  
achchh  rachchh  lachchhan  prtachchh  hvai  prsarti.  
raashtr  hit  ekta  kon,  buddhi  ki  bibekta  kon,  
jag  jan  jivan  mein  nekta  ubharti.  
nit  nav  gahan  mein  neh  ki  nikunj  rachi,  
bani  ali  madhurim  gunan  gunjarati.  
‘pritam’  nidhi  aarti  kon  bani  te  utarti,  au,  
gavat  jas  bharti,  jai  jai  ras  bharti॥  
teri  hi  kripa  te  meri  bipti  nasaigi  matu,  
sumti  sajaigi  ek  surti  tihari  pai.  
‘pritam’  sukvi  ras  rasna  rasaigi  jab,  
aay  nibasaigi  hiy  hans  ki  sabari  pai.  
bhavna  lasaigi  buddhi  bhagya  ki  bidhata  ban,  
var  bilasaigi  bani  bolibe  ki  bari  pai.  
e  ho  been  bari  au  kamal  kar  dhari  ab,  
dijai  var  aaj  shuddh  sadhana  hamari  pai॥  
bani  ke  bolibe  ki,  su  sabd  ras  gholibe  ki,  
bhaav  anmol  ki  ju  hiy  anurakti  dai.  
basna  bilasita  te  kari  ken  bilag  man,  
dhanya  kar  janm  charnarbind  bhakti  dai.  
traas  na  rahen  ta  son  su  tan  mein  tanak  kahun,  
aisi  durvyasna  te  begi  hi  birakti  dai.  
‘pritam’  sukvi  ukti  sadhana  sasakt  hetu,  
e  ri  matu  meri,  mo  karan  mein  su  sakti  dai॥  
jay  jayti  bina  badini  sur  sadhini  maan  sarde.  
man  mohiani  jan  mod  mati  go  dohini  anusar  de॥  
ras  ragini  anuragini  bhav  bhaag  ke  sukh  saar  de.  
vaibhav  bimal  jas  hans  vahini  bipul  bisv  prasar  de॥  
kar  kalit  kirat  kamna  kar  poorn  he  kamlasne.  
karmal  pustak  dharini  subah  sarini  mridubhasne॥  
suchi  svet  basna  saras  rasna  ruchir  ramya  suhasne.  
kavi  kalpana  kriti  kavya  kalika  kunj  punj  bikasne॥  
he  gun  gira  gotit  gamya  gaan  dhuni  jhankarani.  
rati  gati  sugamna  tarni  tum  bhav  sindhu  ki  hau  tarini॥  
nij  jan  manorath  puri  puni  puni  bhaav  bhring  biharini.  
maan  bharti  hau  bisv  ke  tum  koti  kasht  nibarini॥  
jay  jayti  jag  agh  harini,  hit  karini,  chit  chayini.  
sadupayni  harsayni,  hiy  saras  ras  sar  payini॥  
sur  siddhi  dayini,  budhi  pradayini,  janni  jan  anupayini.  
‘pritam’  pravar  jivhagr  basi  var  dehu  he  vardayini॥  
 
    
 
    
        स्रोत : 
                
                                                                    रचनाकार  : यमुना प्रसाद चतुर्वेदी 
                             प्रकाशन  : हिन्दवी के लिए लेखक द्वारा चयनित
                         
                                     
                
                
     
    Additional information available 
    Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
    
 
    rare Unpublished content 
    This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.