दुखिया  मजूर  की  मेहनत  पर,  
कब  तलक  मलाई  उड़ति  रहे।  
इनकी  खोपड़ी  पै  महलन  मा,  
कब  तक  सहनाई  बजति  रहे॥  
धरती  माता  कै  यइ  सपूत  
सोने  कै  बाली  उपजावइँ।  
यइ  तोहरिन  महल  अटरियन  मा  
खिड़किन  कै  सीसा  चमकावइँ॥  
एनहीं  के  बल  पर  आसमान  मा  
उड़न  खटोला  उड़त  अहै।  
इनके  पौरुख  कै  बलिहारी  
नलकूप  भुईं  मा  चलत  अहै॥  
तोहरी  अँगनइया  चहल-पहल  
इनके  बल  बूते  बनी  अहै।  
ऊ  लालि  चुनरिया  बहुअरि  कै  
इनके  खुनवा  से  सनी  अहै॥  
ई  तड़क-भड़क,  बैभव-बिलास,  
एनहीं  कै  गाढ़ि  कमाई  आ।  
ई  महल  जौन  देखत  बाट्या,  
एनहीं  कै  नींव  जमाई  आ॥  
ई  दूबरि  मूरति  मनई  कै  
केस  तोहरी  ओरिया  लखति  अहै।  
तोहरे  तौ  दया  अहै  नाहीं  
मुल  हमरी  चतिया  फटति  अहै।  
ई  कब  तक  तोहरी  मोटर  पर,  
कुकुरे  कै  पिलवा  सफर  करी।  
औ  कब  तक  ई  दुखिया  मजूर,  
आधी  रोटी  पर  गुजर  करी॥  
दीनन  की  रोटी  बेटी  पर  
कब  तालुक  अँखिया  लगी  रहे।  
ई  जोर  जुलुम  सोसन  वाली  
कब  तलक  भावना  जगी  रहे॥  
तोहरी  खिदमत  मा  कब  तालुक  
ई  दीन  बेचारा  खटत  रही।  
पने  पेटवा  की  रोटी  से  
तोहरी  गोदाम  का  भरत  रही॥  
कब  तक  यइ  जपरे  कै  घुटवा  
अँखिया  मा  मूँदि  पियत  रहिहैं।  
तू  खाब्या  माल  पुवा  रबड़ी  
ऐ  कब  तक  भूख  सहत  रहिहैं॥  
समता  कै  भूख  कबौ  एनके  
तन  मन  मा  जागी  जानि  लिह्या।  
यइ  आगि  लगइहैं  कोठियन  मा  
पूँजीपतियों,  पहिचानि  लिह्या॥  
यइ  दीन  दुखी  झोपड़ी  वाले  
जब  करनट  कबौ  बगलि  देइहैं।  
तोहरी  कोठिया  कै  कुलि  इँटिया  
मुठिया  मा  पकड़ि  मसकि  देइहैं॥  
अब  जुलुम  जियादा  जिन  ढावा  
नाहीं  यइ  सम्हरि  खड़ा  होइहैं।  
दुनिया  भर  के  पूँजीपतियन  से  
कइऔ  गुना  बड़ा  होइहैं॥  
जब  कबौ  बगावत  कै  ज्वाला,  
इनके  भीतर  से  भभकि  उठी।  
तूफान  उठी  तब  झोपड़िन  से,  
महलन  कै  इँटिया  खसकि  उठी॥  
‘आजाद’  कहैं  तब  बुझि  न  सकी,  
चिनगारिउ  अंगारा  होइहैं।  
कब  जरिहैं  महल-किला-कोठी,  
कुटियन  मा  उजियारा  होइहैं॥  
                dukhiya  majur  ki  mehnat  par,  
kab  talak  malai  uDati  rahe.  
inki  khopaDi  pai  mahlan  ma,  
kab  tak  sahnai  bajati  rahe॥  
dharti  mata  kai  yai  saput  
sone  kai  bali  upjavain.  
yai  tohrin  mahl  atariyan  ma  
khiDkin  kai  sisa  chamkavain॥  
enhin  ke  bal  par  asman  ma  
uDan  khatola  uDat  ahai.  
inke  paurukh  kai  balihari  
nalkup  bhuin  ma  chalat  ahai॥  
tohri  anganiya  chahl  pahal  
inke  bal  bute  bani  ahai.  
uu  lali  chunariya  bahuari  kai  
inke  khunva  se  sani  ahai॥  
ii  taDak  bhaDak,  baibhav  bilas,  
enhin  kai  gaDhi  kamai  aa.  
ii  mahl  jaun  dekhat  batya,  
enhin  kai  neenv  jamai  aa॥  
ii  dubari  murati  manii  kai  
kes  tohri  oriya  lakhati  ahai.  
tohre  tau  daya  ahai  nahin  
mul  hamri  chatiya  phatati  ahai.  
ii  kab  tak  tohri  motar  par,  
kukure  kai  pilva  saphar  kari.  
au  kab  tak  ii  dukhiya  majur,  
aadhi  roti  par  gujar  kari॥  
dinan  ki  roti  beti  par  
kab  taluk  ankhiya  lagi  rahe.  
ii  jor  julum  sosan  vali  
kab  talak  bhavna  jagi  rahe॥  
tohri  khidmat  ma  kab  taluk  
ii  deen  bechara  khatat  rahi.  
pane  petva  ki  roti  se  
tohri  godam  ka  bharat  rahi॥  
kab  tak  yai  japre  kai  ghutva  
ankhiya  ma  mundi  piyat  rahihain.  
tu  khabya  maal  puva  rabDi  
ai  kab  tak  bhookh  sahat  rahihain॥  
samta  kai  bhookh  kabau  enke  
tan  man  ma  jagi  jani  lihya.  
yai  aagi  lagaihain  kothiyan  ma  
punjiptiyon,  pahichani  lihya॥  
yai  deen  dukhi  jhopDi  vale  
jab  karnat  kabau  bagali  deihain.  
tohri  kothiya  kai  kuli  intiya  
muthiya  ma  pakaDi  masaki  deihain॥  
ab  julum  jiyada  jin  Dhava  
nahin  yai  samhari  khaDa  hoihain.  
duniya  bhar  ke  punjiptiyan  se  
kaiau  guna  baDa  hoihain॥  
jab  kabau  bagavat  kai  jvala,  
inke  bhitar  se  bhabhaki  uthi.  
tuphan  uthi  tab  jhopDin  se,  
mahlan  kai  intiya  khasaki  uthi॥  
‘ajad’  kahain  tab  bujhi  na  saki,  
chingariu  angara  hoihain.  
kab  jarihain  mahl  kila  kothi,  
kutiyan  ma  ujiyara  hoihain॥  
dukhiya  majur  ki  mehnat  par,  
kab  talak  malai  uDati  rahe.  
inki  khopaDi  pai  mahlan  ma,  
kab  tak  sahnai  bajati  rahe॥  
dharti  mata  kai  yai  saput  
sone  kai  bali  upjavain.  
yai  tohrin  mahl  atariyan  ma  
khiDkin  kai  sisa  chamkavain॥  
enhin  ke  bal  par  asman  ma  
uDan  khatola  uDat  ahai.  
inke  paurukh  kai  balihari  
nalkup  bhuin  ma  chalat  ahai॥  
tohri  anganiya  chahl  pahal  
inke  bal  bute  bani  ahai.  
uu  lali  chunariya  bahuari  kai  
inke  khunva  se  sani  ahai॥  
ii  taDak  bhaDak,  baibhav  bilas,  
enhin  kai  gaDhi  kamai  aa.  
ii  mahl  jaun  dekhat  batya,  
enhin  kai  neenv  jamai  aa॥  
ii  dubari  murati  manii  kai  
kes  tohri  oriya  lakhati  ahai.  
tohre  tau  daya  ahai  nahin  
mul  hamri  chatiya  phatati  ahai.  
ii  kab  tak  tohri  motar  par,  
kukure  kai  pilva  saphar  kari.  
au  kab  tak  ii  dukhiya  majur,  
aadhi  roti  par  gujar  kari॥  
dinan  ki  roti  beti  par  
kab  taluk  ankhiya  lagi  rahe.  
ii  jor  julum  sosan  vali  
kab  talak  bhavna  jagi  rahe॥  
tohri  khidmat  ma  kab  taluk  
ii  deen  bechara  khatat  rahi.  
pane  petva  ki  roti  se  
tohri  godam  ka  bharat  rahi॥  
kab  tak  yai  japre  kai  ghutva  
ankhiya  ma  mundi  piyat  rahihain.  
tu  khabya  maal  puva  rabDi  
ai  kab  tak  bhookh  sahat  rahihain॥  
samta  kai  bhookh  kabau  enke  
tan  man  ma  jagi  jani  lihya.  
yai  aagi  lagaihain  kothiyan  ma  
punjiptiyon,  pahichani  lihya॥  
yai  deen  dukhi  jhopDi  vale  
jab  karnat  kabau  bagali  deihain.  
tohri  kothiya  kai  kuli  intiya  
muthiya  ma  pakaDi  masaki  deihain॥  
ab  julum  jiyada  jin  Dhava  
nahin  yai  samhari  khaDa  hoihain.  
duniya  bhar  ke  punjiptiyan  se  
kaiau  guna  baDa  hoihain॥  
jab  kabau  bagavat  kai  jvala,  
inke  bhitar  se  bhabhaki  uthi.  
tuphan  uthi  tab  jhopDin  se,  
mahlan  kai  intiya  khasaki  uthi॥  
‘ajad’  kahain  tab  bujhi  na  saki,  
chingariu  angara  hoihain.  
kab  jarihain  mahl  kila  kothi,  
kutiyan  ma  ujiyara  hoihain॥  
 
    
 
    Additional information available 
    Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
    
 
    rare Unpublished content 
    This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.