कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
लोटइँ  लरिका  सयान  सारा  परिवार  बेचारा  कथरी  मा  
एतनी  अनमोल  अहा  कथरी  न  मोल  बिकानू  हटिया  मा  
मुल  तोहका  देखा  घरे-घरे  सब  जने  बिछाये  खटिया  मा  
तोहरी  गोदिया  मा  लोटि-पोटि  हम  खेलि  कूद  बलवान  भये  
हमरे  पुरखै  तोहरे  बल  पर  गाँधी,  गौतम  भगवान  भये  
तुलसी  कबीर  जायसी  सूर  सब  रहे  दबाये  कखरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
जेस  फुलवइ  कुरबानी  कयिके  आपन  देहियाँ  नथवाइ  देयँ  
दुसरी  की  गटई  की  खातिर  आपन  गटई  लटकाइ  देयँ  
वइसे  तू  हमरे  बरे  फुरइ  सुइया  डोरवा  से  प्यार  किहू  
मन  मरा  नहीं  तन  छेदि  उठा  खुब  दीनन  कै  उपकार  किहू  
बस  यही  से  महिमा  बढ़ति  अहै  कथरी  तोहार  यहि  नगरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
तू  बिपति  कै  साथी  अहा  पूर  आराम  तुहीं  पहुँचावा  थू  
भूखे  नंगे  लरिकन  का  अपने  गोदिया  तुहीं  सोवावा  थू  
साहस  तोहरे  अन्दर  एतना  बदमास  चोर  केउ  पूछै  ना  
लुटि  जाइ  खजाना  माल  भले  मुल  तोहका  केहुवै  लूटै  ना  
राना  के  सथवा  गजब  रहिउ  तू  जंगल  वाली  कोठरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
भिलनी  की  कुटिया  कै  सोभा  बन  बीचे  कबौ  बढ़ाइव  तू  
अपनी  गोदिया  भगवान  राम  का  जूठे  बैर  खिलाइव  तू  
दिन  रात  सुदामा  के  सथवा  मड़ई  मै  किहिउ  तपस्या  तू  
सथवा  मा  गयिउ  द्वारिकापुर  सारी  बिदुर  घर  पतरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
मक्के  से  गयिउ  मदीना  तू  उपदेस  सुनइ  पैगम्बर  कै  
दुनिया  मा  एक  अहै  ईस्वर  जरि  खोदिउ  तू  आडम्बर  कै  
ईसा  मूसा  दर-दर  भचके  मुल  सथवा-सथवा  लगी  रहिउ  
उनकर  उपदेस  सुनावइ  का  तू  अगवा-अगवा  भगी  रहिउ  
अम्बिया  औलिया  अपनायेन  मन  रमा  रहा  खुब  गुदरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
तू  लाल  बहादुर  की  सेवा  कइके  दिल्ली  पहुँचाइ  दिहिउ  
गुदरिउ  मा  लाल  छिपे  केतने  तू  दुनिया  का  दिखलाइ  दिहिउ  
अब्दुल  हमीद  का  सबक  तुहीं  कुर्बानी  वाला  देहे  रहिउ  
का  तोहरे  सुधि  नाहीं  बाटै  जब  अपनी  गोदिया  लेहे  रहिउ  
ओनकर  माई  जब  दरति  रहीं  दलिया  घर  वाली  चकरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
एतना  गुन  तोहरे  भरा  अहै  तब  काहे  ना  दुनिया  पूछै  
काहे  न  घर  कै  बहुअरियइ  दिन  राति  तुहैं  झारैं  पोछैं  
पुरखातन  से  हमरेव  घर  खुब  किरपा  तोहरी  बनी  अहै  
सँझवा  की  तोहरे  बरे  रोज  खुब  छीमा-झपटी  ठनी  अहै  
कुछ  दिनै  रहे  से  दुलहिनियै  लइके  भागैं  अँधकोपरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
समता  समाज  की  सेवा  मा  आपन  जीवन  तू  दान  दिहिउ  
बैठाइव  बगल  गरीबन  का  तिनकाउ  न  तू  अपमान  किहिउ  
दुखिया  मजूर  की  नइया  कै  बस  असिल  खेवइया  तुहीं  अहिउ  
‘आजाद’  कहैं  भवसागर  से  वहि  पार  लगइया  तुहीं  अहिउ  
जब  छोड़ि  चला  संसार  दीन  तब  साथ  बँधिउ  तू  ठटरी  मा  
कथरी  तोहार  गुन  ऊ  जानै  जे  करै  गुजारा  कथरी  मा  
                kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
lotain  larika  sayan  sara  parivar  bechara  kathri  ma  
etni  anmol  aha  kathri  na  mol  bikanu  hatiya  ma  
mul  tohka  dekha  ghare  ghare  sab  jane  bichhaye  khatiya  ma  
tohri  godiya  ma  loti  poti  hum  kheli  kood  balvan  bhaye  
hamre  purakhai  tohre  bal  par  gandhi,  gautam  bhagvan  bhaye  
tulsi  kabir  jayasi  soor  sab  rahe  dabaye  kakhri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
jes  phulavai  kurbani  kayike  aapan  dehiyan  nathvai  deyan  
dusri  ki  gatii  ki  khatir  aapan  gatii  latkai  deyan  
vaise  tu  hamre  bare  phurai  suiya  Dorva  se  pyaar  kihu  
man  mara  nahin  tan  chhedi  utha  khub  dinan  kai  upkaar  kihu  
bas  yahi  se  mahima  baDhati  ahai  kathri  tohar  yahi  nagri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
tu  bipti  kai  sathi  aha  poor  aram  tuhin  pahunchava  thu  
bhukhe  nange  larikan  ka  apne  godiya  tuhin  sovava  thu  
sahas  tohre  andar  etna  badmas  chor  keu  puchhai  na  
luti  jai  khajana  maal  bhale  mul  tohka  kehuvai  lutai  na  
rana  ke  sathva  gajab  rahiu  tu  jangal  vali  kothari  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
bhilni  ki  kutiya  kai  sobha  ban  biche  kabau  baDhaiv  tu  
apni  godiya  bhagvan  raam  ka  juthe  bair  khilaiv  tu  
din  raat  sudama  ke  sathva  maDii  mai  kihiu  tapasya  tu  
sathva  ma  gayiu  dvarikapur  sari  bidur  ghar  patri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
makke  se  gayiu  madina  tu  updes  sunai  paigambar  kai  
duniya  ma  ek  ahai  iisvar  jari  khodiu  tu  aDambar  kai  
iisa  musa  dar  dar  bhachke  mul  sathva  sathva  lagi  rahiu  
unkar  updes  sunavai  ka  tu  agva  agva  bhagi  rahiu  
ambiya  auliya  apnayen  man  rama  raha  khub  gudri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
tu  laal  bahadur  ki  seva  kaike  dilli  pahunchai  dihiu  
gudariu  ma  laal  chhipe  ketne  tu  duniya  ka  dikhlai  dihiu  
abdul  hamid  ka  sabak  tuhin  kurbani  vala  dehe  rahiu  
ka  tohre  sudhi  nahin  batai  jab  apni  godiya  lehe  rahiu  
onkar  mai  jab  darati  rahin  daliya  ghar  vali  chakri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
etna  gun  tohre  bhara  ahai  tab  kahe  na  duniya  puchhai  
kahe  na  ghar  kai  bahuariyai  din  rati  tuhain  jharain  pochhain  
purkhatan  se  hamrev  ghar  khub  kirpa  tohri  bani  ahai  
sanjhava  ki  tohre  bare  roj  khub  chhima  jhapti  thani  ahai  
kuch  dinai  rahe  se  dulahiniyai  laike  bhagain  andhakopari  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
samta  samaj  ki  seva  ma  aapan  jivan  tu  daan  dihiu  
baithaiv  bagal  gariban  ka  tinkau  na  tu  apman  kihiu  
dukhiya  majur  ki  naiya  kai  bas  asil  khevaiya  tuhin  ahiu  
‘ajad’  kahain  bhavsagar  se  vahi  paar  lagaiya  tuhin  ahiu  
jab  chhoDi  chala  sansar  deen  tab  saath  bandhiu  tu  thatri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
lotain  larika  sayan  sara  parivar  bechara  kathri  ma  
etni  anmol  aha  kathri  na  mol  bikanu  hatiya  ma  
mul  tohka  dekha  ghare  ghare  sab  jane  bichhaye  khatiya  ma  
tohri  godiya  ma  loti  poti  hum  kheli  kood  balvan  bhaye  
hamre  purakhai  tohre  bal  par  gandhi,  gautam  bhagvan  bhaye  
tulsi  kabir  jayasi  soor  sab  rahe  dabaye  kakhri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
jes  phulavai  kurbani  kayike  aapan  dehiyan  nathvai  deyan  
dusri  ki  gatii  ki  khatir  aapan  gatii  latkai  deyan  
vaise  tu  hamre  bare  phurai  suiya  Dorva  se  pyaar  kihu  
man  mara  nahin  tan  chhedi  utha  khub  dinan  kai  upkaar  kihu  
bas  yahi  se  mahima  baDhati  ahai  kathri  tohar  yahi  nagri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
tu  bipti  kai  sathi  aha  poor  aram  tuhin  pahunchava  thu  
bhukhe  nange  larikan  ka  apne  godiya  tuhin  sovava  thu  
sahas  tohre  andar  etna  badmas  chor  keu  puchhai  na  
luti  jai  khajana  maal  bhale  mul  tohka  kehuvai  lutai  na  
rana  ke  sathva  gajab  rahiu  tu  jangal  vali  kothari  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
bhilni  ki  kutiya  kai  sobha  ban  biche  kabau  baDhaiv  tu  
apni  godiya  bhagvan  raam  ka  juthe  bair  khilaiv  tu  
din  raat  sudama  ke  sathva  maDii  mai  kihiu  tapasya  tu  
sathva  ma  gayiu  dvarikapur  sari  bidur  ghar  patri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
makke  se  gayiu  madina  tu  updes  sunai  paigambar  kai  
duniya  ma  ek  ahai  iisvar  jari  khodiu  tu  aDambar  kai  
iisa  musa  dar  dar  bhachke  mul  sathva  sathva  lagi  rahiu  
unkar  updes  sunavai  ka  tu  agva  agva  bhagi  rahiu  
ambiya  auliya  apnayen  man  rama  raha  khub  gudri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
tu  laal  bahadur  ki  seva  kaike  dilli  pahunchai  dihiu  
gudariu  ma  laal  chhipe  ketne  tu  duniya  ka  dikhlai  dihiu  
abdul  hamid  ka  sabak  tuhin  kurbani  vala  dehe  rahiu  
ka  tohre  sudhi  nahin  batai  jab  apni  godiya  lehe  rahiu  
onkar  mai  jab  darati  rahin  daliya  ghar  vali  chakri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
etna  gun  tohre  bhara  ahai  tab  kahe  na  duniya  puchhai  
kahe  na  ghar  kai  bahuariyai  din  rati  tuhain  jharain  pochhain  
purkhatan  se  hamrev  ghar  khub  kirpa  tohri  bani  ahai  
sanjhava  ki  tohre  bare  roj  khub  chhima  jhapti  thani  ahai  
kuch  dinai  rahe  se  dulahiniyai  laike  bhagain  andhakopari  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
samta  samaj  ki  seva  ma  aapan  jivan  tu  daan  dihiu  
baithaiv  bagal  gariban  ka  tinkau  na  tu  apman  kihiu  
dukhiya  majur  ki  naiya  kai  bas  asil  khevaiya  tuhin  ahiu  
‘ajad’  kahain  bhavsagar  se  vahi  paar  lagaiya  tuhin  ahiu  
jab  chhoDi  chala  sansar  deen  tab  saath  bandhiu  tu  thatri  ma  
kathri  tohar  gun  uu  janai  je  karai  gujara  kathri  ma  
 
    
 
    Additional information available 
    Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
    
 
    rare Unpublished content 
    This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.